Nhược Thị là gì? Tại sao Không thể Chữa Khỏi nếu chữa Muộn

Theo thống kê, cứ 100 trẻ thì có đến 3 trẻ mắc bệnh nhược thị và là nguyên nhân phổ biến nhất gây mất thị lực ở trẻ em. Nếu được phát hiện và điều trị sớm có thể ngăn ngừa các vấn đề về thị lực lâu dài cho trẻ. Bài viết dưới đây của bệnh viện mắt Việt Nhật sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về nguyên nhân, biểu hiện cũng như phương pháp chữa trị bệnh nhược nhị.

Nhược thị là gì?

Nhược thị hay còn gọi là bệnh mắt lười là một vấn đề giảm thị lực thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Khi thị lực ở một hoặc cả hai mắt không phát triển đúng cách trong thời thơ ấu. Nhược thị thường phát triển từ khi sinh ra đến 7 tuổi. Những người bị nhược thị không thể kiểm soát cách hoạt động của mắt.

Nhược thị phát triển khi có sự cố về cách não và mắt hoạt động cùng nhau, và não không thể nhận ra tầm nhìn từ 1 mắt. Theo thời gian, não ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào mắt khác, mắt khỏe hơn – trong khi thị lực ở mắt yếu sẽ kém đi. Hiếm khi, nhược thị ảnh hưởng đến cả hai mắt. Nếu không được điều trị, não của bé sẽ học cách bỏ qua hình ảnh phát ra từ mắt yếu hơn. Điều đó có thể gây ra các vấn đề về thị lực vĩnh viễn

Các triệu chứng của bệnh nhược thị là gì?

Các triệu chứng của giảm thị lực do nhược thị có thể khó nhận thấy. Trẻ em bị nhược thị có thể có nhận thức về chiều sâu kém – chúng khó phân biệt được vật thể ở gần hay xa. Dưới đây là một số cách đơn giản nhất để xác định xem con bạn có bị bệnh nhược thị hay không.

• Mắt lệch (hay còn gọi là mắt lác): Trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ có biểu hiện lạ như trợn mắt hoặc một số lệch mắt rõ ràng khác.
• Trẻ quấy khóc khi che một bên mắt: Nếu con bạn quấy khóc khi bạn che một bên mắt (từng mắt một) thì có khả năng con của bạn có vấn đề về thị giác.
• Nhận thức độ sâu kém.
• Nhắm mắt hoặc nheo mắt lặp đi lặp lại.
• Mắt không di chuyển cùng hướng khi trẻ đang cố gắng tập trung.
• Nghiên đầu.
• Đôi mắt dường như không hoạt động cùng nhau

Việc xác định và điều trị trước 7 tuổi mang lại cơ hội tốt nhất để điều trị bệnh nhược thị. Trong nhiều trường hợp, cha mẹ không biết con mình bị nhược thị cho đến khi được bác sĩ chẩn đoán khi khám mắt. Đó là lý do tại sao điều quan trọng đối với tất cả trẻ em là phải kiểm tra thị lực ít nhất một lần trong độ tuổi từ 3 đến 5.

Nguyên nhân gây ra nhược thị?

Bất cứ điều gì cản trở tầm nhìn của một trong hai mắt trong quá trình phát triển của trẻ đều có khả năng gây ra chứng nhược thị. Mặc dù lý do không rõ ràng, nhưng não bộ sẽ ngăn chặn những hình ảnh đến từ mắt bị ảnh hưởng nhiều nhất. Có ba nguyên nhân dẫn đến mắt lười:

Giảm thị lực lác

Lác mắt là nguyên nhân phổ biến nhất của mắt lười. Để tránh hiện tượng song thị do mắt kém căn chỉnh, não sẽ bỏ qua đầu vào thị giác từ mắt lệch, dẫn đến mắt đó bị giảm thị lực. Loại nhược thị này được gọi là nhược thị lác.

Đây là tình trạng mất cân bằng các cơ định vị mắt khiến mắt bị chéo hoặc quay ra ngoài. Sự mất cân bằng cơ khiến cả hai mắt khó theo dõi các vật thể cùng nhau. Lác mắt có thể do di truyền hoặc là hậu quả của tật viễn thị hoặc cận thị, bệnh do vi-rút hoặc chấn thương.

Giảm thị lực khúc xạ

Nhược thị cũng có thể là do hai mắt có tật khúc xạ không bằng nhau, mặc dù mắt đã được căn chỉnh hoàn hảo. Ví dụ, một mắt có thể bị cận thị hoặc viễn thị đáng kể, trong khi mắt còn lại thì không.

Trong những trường hợp như vậy, não bộ phụ thuộc vào mắt có ít tật khúc xạ chưa được điều chỉnh và “điều chỉnh” tầm nhìn bị mờ từ mắt kia, khiến mắt đó bị giảm thị lực. Loại mắt lười này được gọi là nhược thị khúc xạ (hay nhược thị dị hướng). Trẻ bị nhược thị dị hướng sẽ nhìn xa hoặc nhìn gần ở một mắt hơn mắt kia, dẫn đến nhược thị phát triển ở mắt bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Giảm thị lực kích thích

Đây là một dạng nhược thị ít phổ biến nhất, do một thứ gì đó cản trở ánh sáng đi vào và tập trung vào mắt trẻ. Điều này có thể là do: Loét giác mạc, bệnh đục thủy tinh thể bẩm sinh, mắt bị sụp mí, bệnh tăng nhãn áp, chấn thương mắt hay do phẫu thuật mắt.

Một số trẻ bị nhược thị bẩm sinh và những trẻ khác phát triển muộn hơn khi còn nhỏ. Khả năng bị nhược thị cao hơn ở những trẻ:

• Sinh sớm (thiếu tháng)
• Nhỏ hơn mức trung bình khi sinh
• Có tiền sử gia đình bị giảm thị lực, đục thủy tinh thể thời thơ ấu hoặc các bệnh về mắt khác
• Có khuyết tật về phát triển

Chẩn đoán nhược thị bằng cách nào?

Một số chuyên gia chăm sóc mắt nói rằng trẻ em nên khám mắt khi 6 tháng tuổi, 3 tuổi và sau đó hàng năm khi chúng đang đi học. Các bác sĩ nhãn khoa kiểm tra trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bằng cách xem mắt chúng theo dõi một vật chuyển động tốt như thế nào. Họ cũng có thể che mắt một bên và kiểm tra phản ứng của trẻ.

Nếu bác sĩ nhãn khoa hoặc chuyên viên đo mắt nghi ngờ trẻ mắc chứng lười mắt, các xét nghiệm sâu hơn sẽ được thực hiện trước khi có kết quả chẩn đoán. Mỗi mắt được kiểm tra riêng biệt để xác định xem có bị cận hay viễn hay không và mức độ nghiêm trọng của nó. Đứa trẻ cũng sẽ được kiểm tra cẩn thận để xác định xem có đảo mắt hay không.

Ở những đứa trẻ lớn hơn, bác sĩ sẽ che một bên mắt và sử dụng hình ảnh và chữ cái để kiểm tra thị lực của chúng.

Xem thêm:

• Lão thị là gì? Cách điều trị lão thị ở người lớn tuổi
• Viễn thị là gì? Khác gì so với cận thị và lão thị?

Phương pháp điều trị bệnh nhược thị

Các phương pháp điều trị nhược thị ở trẻ em đã phát triển để cung cấp nhiều giải pháp hơn. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và nguyên nhân gây ra bệnh nhược thị để đưa ra những phương pháp chữa trị phù hợp.

Điều trị nhược thị có hai giai đoạn: Nếu có vấn đề về thị lực gây giảm thị lực như cận thị hoặc viễn thị hoặc phẫu thuật đối với trẻ em bị đục thủy tinh thể, sụp mí, lac mắt,… Sau khi giải quyết xong vấn đề thị lực thì bước tiếp theo là huấn luyện lại bộ não và buộc nó phải sử dụng mắt yếu hơn. Bộ não càng sử dụng nhiều thì nó càng mạnh lên.

Điều trị các vấn đề gây suy giảm thị lưc (nếu có)

Thấu kính và kính hiệu chỉnh

Đối với những trường hợp nhược thị khúc xạ (mắt lười do các tật khúc xạ không bằng nhau), có thể đạt được thị lực bình thường chỉ bằng cách điều chỉnh toàn bộ tật khúc xạ ở cả hai mắt bằng kính gọng hoặc kính áp tròng. Sau đó mới áp dụng các biện pháp tiếp theo để tập cho mắt lười hoạt động.

Kính áp tròng giả

Bạn cũng có thể sử dụng kính áp tròng giả được thiết kế đặc biệt để ngăn ánh sáng đi vào mắt tốt nhưng không ảnh hưởng đến ngoại hình của con bạn.

Phẫu thuật lác mắt

Điều trị nhược thị lác (mắt lười do mắt lệch) thường bao gồm phẫu thuật mắt lác để điều chỉnh mắt, sau đó là sử dụng miếng che mắt trên mắt thuận và một số hình thức trị liệu thị lực (các bài tập mắt lười cụ thể) để giúp cả hai mắt hoạt động cùng nhau.

Phẫu thuật đục thủy tinh thể: Nếu đục thủy tinh thể là nguyên nhân gây giảm thị lực, nó có thể được phẫu thuật loại bỏ dưới gây mê cục bộ hoặc toàn thân.

Khắc phục tình trạng sụp mí: Đối với một số người, nhược thị là do một mí mắt cản tầm nhìn đến mắt yếu hơn. Trong trường hợp này, phương pháp điều trị thông thường là phẫu thuật nâng mí mắt.

Tập cho mắt lười hoạt động

Sử dụng dán mắt để bắt mắt lười hoạt động

Một miếng dán dạng dính (tương tự như Band-Aid) được đặt trên mắt “tốt” để mắt lười hoạt động. Vì bộ não chỉ nhận thông tin từ mắt đó, nên nó sẽ không bỏ qua nó. Một miếng dán sẽ không làm biến mất mắt, nhưng nó sẽ cải thiện thị lực ở mắt lười.

Thời gian điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tuổi của trẻ, mức độ nghiêm trọng của vấn đề và mức độ tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Miếng dán thường được đeo trong vài giờ mỗi ngày. Trẻ em nên được khuyến khích thực hiện các hoạt động gần gũi trong khi mặc miếng dán, chẳng hạn như đọc sách, tô màu hoặc bài tập ở trường.

Sử dụng thuốc Atropine

Ở một số trẻ em, thuốc nhỏ mắt atropine đã được sử dụng thành công để điều trị nhược thị. Atropine làm giãn đồng tử, dẫn đến hiện tượng mờ khi nhìn cận cảnh, điều này buộc con bạn phải sử dụng mắt bị nhược thị nhiều hơn, do đó củng cố mắt “lười” mà không cần phải đeo miếng che mắt cho mắt tốt. Atropine thường ít dễ thấy và gây khó chịu cho trẻ so với miếng dán và có thể có hiệu quả tương đương.

Các bài tập mắt chữa bệnh nhược thị cho trẻ

Các bài tập giúp điều chỉnh thị lực được gọi là chỉnh hình. Mắt khỏe hơn có thể được vá và mắt yếu hơn được kích thích bằng một loạt các hoạt động tăng cường thị lực, chẳng hạn như tô màu, vẽ từng chấm, trò chơi xếp chữ hoặc xây dựng Lego, tùy thuộc vào độ tuổi của trẻ.

Các bài tập khác, chẳng hạn như chống đẩy bằng bút chì tại nhà có thể được sử dụng khi mắt yếu đã trở lại sức mạnh. Các thao tác này liên quan đến việc di chuyển từ từ bút chì về phía đầu mũi và tập trung vào phần cuối của bút chì trong quá trình di chuyển này cho đến khi nó trở nên mờ.

Hiện nay, phương pháp điều trị RevitalVision là điều trị máy tính duy nhất được cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ FDA chấp thuận trong điều trị nhược thị. Các chương trình máy tính gây kích thích thay đổi thần kinh dẫn đến cải thiện thị lực và sự nhạy cảm sáng tối. Phương pháp này đã giúp cải thiện thị lực cho trẻ lớn và người lớn bị nhược thị lâu trong nhiều năm.

Tuy nhiên, các bài tập tại nhà không có khả năng được sử dụng cho những người bị nhược thị như một phương pháp điều trị đầu tiên. Những bài tập này nên phối hợp cùng với phương pháp chữa nhược thị mà bác sĩ hướng dẫn để đạt kết quả tốt nhất.

Biến chứng của bệnh nhược thị

Nếu điều trị quá muộn sau 7 tuổi, tình trạng mất thị lực do nhược thị có thể là vĩnh viễn vì các liên kết trong hệ thống thị giác của cơ thể không hình thành theo cách chúng cần.

• Trẻ em có thể bị mù: Nếu không được điều trị, bệnh nhân có thể bị mất thị lực ở mắt bị ảnh hưởng. Tình trạng mất thị lực này thường là vĩnh viễn.
• Lẹo mắt: Lác mắt, nơi hai mắt không được căn chỉnh đúng cách, có thể trở thành vĩnh viễn.
• Thị lực trung tâm: Nếu chứng nhược thị không được điều trị trong thời thơ ấu, thị lực trung tâm của bệnh nhân có thể không phát triển chính xác. Vấn đề có thể ảnh hưởng đến khả năng của họ để làm một số nhiệm vụ.